«Bizdə SSRİ dağılandan sonra arxivləri
açdılar. Əksər köhnə işlərə, sənədlərə baxmaq mümkün oldu. Amma bütün
arxiv açıldı demək düzgün olmazdı, çünki məxfi agentlərin adları
açıqlanmadı. Sənədlərin çoxu SSRİ dağılan zaman məhv edilmişdi».
Gürcüstanlı
politoloq Aleksandr Rondeli deyir ki, müstəqillik əldə etdikdən sonra
rəsmi Tbilisi Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin arxivinə toplanan
məlumatları ictimaiyyətin üzünə açdı və bununla da keçmiş SSRİ
qarşısında öhdəliyi olmadığını sübut etməyə çalışdı. Bu addımı təkcə
Gürcüstan atmadı, məsələn, Baltikyanı ölkələr nəinki «KQB» arxivlərini
açdılar, həm də bu qurumla əməkdaşlıq edənlərin, agentlərin müasir
Litva, Latviya və Estoniyada hər hansı bir dövlət vəzifəsi tutmasını da
qadağan etdilər.
Bu
sıradan olan digər ölkələrin də adlarını çəkmək olar, amma Azərbaycana
gəlincə bu günədək Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin arxivinin üzərindən
«məxfi» möhürü götürülməyib. Başqa sözlə, sovetlər dönəmində dövlət
təhlükəsizlik komitəsinə məlumatlar ötürən, gizli şəkildə
qohum-qonşusunu güdən çuğulların adları açıqlanmayıb.
Milli
Təhlükəsizlik Nazirliyindən bunun səbəbini öyrənməyə çalışsaq da,
cəhdlərimiz baş tutmadı. Amma nazirliyin ictimaiyyətlə əlaqələr
şöbəsinin rəhbəri Arif Babayev bu barədə mətbuata açıqlamasında deyib
ki, o dövrün arxivi dövlət sirri hesab olunur və «Dövlət sirri
haqqında» qanunla tənzimlənir. Sözügedən qanunda isə göstərilir ki,
müəyyən istisnalar olmaqla tam məxfi məlumatların açıqlanması üçün
maksimum müddət 30 ildir. Milli Məclisin Təhlükəsizlik və Müdafiə
Məsələləri daimi komissiyasının üzvü, millət vəkili Zahid Oruc hətta 30
il sonra da arxivin açılmasını mümkün hesab etmir:
«Bunu asan
məsələ və ya həqiqi hədəfə çatacaq məsələ hesab etmirəm. Təkcə ona görə
yox ki, övladları biləcəklər ki, onların valideynləri nəylə məşğul
olublar və gələcəkdə insanlar bu cür məxfi xidmət göstərməkdən imtina
edəcəklər, ya yox. Məsələnin mahiyyəti ondadır ki, bu artıq SSRİ
məkanın, Azərbaycanın keçmişidir. Mənə elə gəlir ki, keçmişin bu
şəkildə təftişi uğurlu olmur».
Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin
keçmiş əməkdaşı, əks kəşfiyyat iradəsində əməliyyat müvəkkili olmuş
Ərəstun Oruclunun fikrincə isə, sözügedən sirlərin açıqlanmamasının
səbəbi hazırkı hakimiyyətin qeyri-şəffaf olmasıdır. Ərəstun Oruclu
deyir ki, o zaman «vətənpərvərlik» hisslərini rəhbər tutub agentlik
edən, onu-bunu güdüb KQB-yə məlumat ötürən, başqasına böhtan atan və bu
kimi başqa əməllərin sahibləri heç də az olmayıb. Çox güman ki, indi
onların arasından kimlərsə dövlət qulluğundadır, hakimiyyəti təmsil
edir – yəni bu sirlər həm də bu səbəbdən açıqlanmır. Sabiq MTN-çi hesab
edir ki, arxiv fərdi yanaşma əsasında açılmalıdır.
«Dövlət
komissiyası və yaxud parlament komissiyası yaradılmalıdır, ora
ictimaiyyətin nümayəndələri də daxil edilməlidir. Bundan sonra arxivdə
olan sənədləri nəzərdən keçirmək və hər hal üzrə fərdi qərar vermək
lazımdır».
Ərəstun Oruclu deyir ki, bu gün də xüsusi xidmət
orqanları ilə əməkdaşlıq edən, agentliklə məşğul olanlar az deyil. Və
bir çox hallarda onlar Bakıdan deyil, xarici ölkələrdən idarə
olunurlar, dövlət və ya parlament komissiyası yaratmaqla bu cür
insanlara da nəzarət etmək mümkündür. Keçmiş MTN-çı Sülhəddin Əkbər isə
hesab edir ki, SSRİ dövlət təhlükəsizliyi komitəsinin arxivi
açıqlanmazdan öncə müvafiq qanun qəbul olunmalıdır:
«Hansı
materiallar, hansı ardıcıllıqla, hansı müddətdən sonra açıqlanmalıdır –
bununla bağlı qanun qəbul olunmalıdır. Bunun üçün siyasi iradə
lazımdır».
Sülhəddin Əkbər deyir ki, vaxtilə agentlik etmiş
insanların adları həm də ona görə açıqlanmalıdır ki, indi o insanları
keçmişi ilə hədələyib onlardan siyasi, iqtisadi və ya casusluq
məqsədləri ilə istifadə olunmasın. Hakimiyyətdə olduqları dövrdə
«KQB»nin arxivini açmağa təşəbbüs göstərən, amma hakimiyyət çevrilişi
nəticəsində bunu həyata keçirə bilməyən Müsavat partiyasının başqanı
İsa Qəmbər də məxfi məlumatların açıqlanmasının tərəfdarıdır. Partiya
başqanı da öncə bununla bağlı müvafiq qanunun qəbulunu məqbul hesab
edir.
Milli Məclisin Təhlükəsizlik və Müdafiə Məsələləri daimi
komissiyasının üzvü, millət vəkili Zahid Oruc isə yaxın zamanda nə belə
bir qanunun qəbulunun, nə də MTN-nin bu məlumatları açıqlayacağının
gözlənmədiyini deyir. www.SENANOGUZ.tk Serhilerinizi yazmagi unutmayin
|